Myth of Sisyphus ~ Albert Camus

► door: A.IJ. van den Berg

Om de filosofische inzichten van Albert Camus te leren waarderen, kun je beter diens romans lezen dan zijn essays. Dit is zo’n uitspraak die ook ik weleens gedaan heb. Een cliché. Los intellectueel kleingeld, dat altijd voor het grijpen ligt, om een conversatie gaande te houden.

Maar had ik Camus’ filosofische essays weleens gelezen?

Van L’Homme revolte|De mens in opstand is dat zeker, want dat staat in de kast, en er zitten bladwijzers in mijn exemplaar.

Van De mythe van Sisyfus wist ik dat niet. Zelfs al is me de uitspraak bekend waarmee dat betoog opent:

Er is maar éen serieus probleem in de filosofie, en dat is de zelfmoord. Rekenschap geven of het leven de moeite van het leven waard is, of niet, komt overeen met antwoord geven op de fundamentele vraag van filosofie.1

Camus schrijft in dit essay over wat hij als het Absurde ziet, daartoe handig een paradox opstellend, waar volgens hem niet mee te leven valt:

Terwijl we ons leven en streven van grote waarde achten, weten we ook uiteindelijk te zullen gaan sterven, en daarmee dat al onze inspanningen uiteindelijk futiel zullen blijken te zijn. En tussen de gretigheid waarmee we aan het leven hangen, en het klare besef dat uiteindelijk niets zin zal hebben, schuurt het volgens Camus.

Tja.

Interessant aan zo’n essay als dit moet dan worden met welke visie Camus zelf kwam op dit probleem, en hoe hij die bereikte.

Camus’ antwoord staat al in de titel van het betoog. Zelfs Sisyfus, die door de Goden een onmogelijke straf kreeg, had iets om voor te leven. Zijn leven was zo absurd geworden dat het alleen al daarom levenskracht gaf. Telkens als hij die grote steen zinloos naar de bovenkant van de helling had gebracht, en deze daarop weer terugrolde naar het dal, kon Sisyfus er vreugde in scheppen om opnieuw te beginnen, en zo binnen alle beperkingen van dat bestaan de Goden nog altijd te tarten; door niet op te geven.

Optimisme is een plicht, in het leven. Maar er zijn aardig meer filosofen dan Camus die dat hebben gezegd.

Nu intrigeerde me Camus’ vraag al vrijwel niet. Die is me te religieus geïnspireerd; te zeer doordrenkt van een angst die mij niet is aangeleerd. Noch keek ik in het bijzonder op van hoe hij verschillende denkers en schrijvers, als Dostojevski en Kafka, behandelde in de loop van het betoog.

Waarop de conclusie wel luiden moet: om de filosofische inzichten van Albert Camus te leren waarderen, kun je beter diens romans lezen dan zijn essays. Dat is geen andere waarheid dan ik hier in het begin verkondigde, behalve dan dat ik nu iets beter kan onderbouwen waarom.