Vertekening ~ F.B. Hotz

► door: A.IJ. van den Berg

Over een jaar of vijf zo schat ik, moet het me weer mogelijk zijn om de verhalen te herlezen van F.B. Hotz. De laatste leesbeurt ligt dan twintig jaar achter me. Duizenden andere boeken passeerden sindsdien. Een onbevangen reactie op dat werk wordt dan wellicht weer mogelijk.

Ik kijk er naar uit.

Bij een vrij recente poging om iets te herlezen, bleek me namelijk dat te veel van Hotz’ verhalen me nog veel te goed bijstaat. Het verhaal, de toon, zowel als de taal.

Daardoor zijn eigenlijk alleen de boeken van Hotz te herlezen die me de eerste keer niet zo veel zeiden. Zoals zijn enige roman, De vertekening, uit 1991.

Directe aanleiding om de roman eens te lezen, kwam van Maarten ’t Hart. Omdat hij er in zijn collectie van stukken over Hotz op wijst dat De vertekening ooit begon als sleutelroman.

Er is namelijk éen moment in het leven van Hotz geweest dat het hele vervolg heeft getekend. Toen in 2011 de biografie verscheen van Aleid Truijens over Hotz werd daar nog besmuikt over gedaan ook. Zij sprak zelfs over zijn grote geheim.

Alleen had onder meer Maarten ’t Hart dat geheim al zo veel eerder onthuld dat het me verbaasde dat daar in 2011 nog zo moeilijk over gedaan werd. Bovendien overkwam alles Hotz slechts. Zijn vrouw Barbara had namelijk een minnaar — de echtgenoot van een andere schrijver, Helga Ruebsamen — en zij heeft deze minnaar op zekere dag in bed na de daad met een mes omgebracht.

In de eerste versie van De vertekening reageerde F.B. Hotz nog vrij direct op dit kwade moment in zijn leven. Maarten ’t Hart werd om commentaar gevraagd op dat manuscript, en die was heel enthousiast. Ook al omdat Hotz nu eens duidelijk over zichzelf had durven schrijven.

Maar die eerste versie is nooit uitgegeven. De uiteindelijke roman is waarschijnlijk een bewerking van een bewerking van een bewerking. En bij iedere nieuwe versie heeft Hotz moeite gedaan om het verhaal verder van hem weg te schrijven. De mannelijke hoofdpersoon was ineens geen jazz-muzikant meer, zoals Hotz, maar een kunstschilder. Het kind dat deze man had met zijn overspelige vrouw werd een meisje, en geen jongen. En de geslaagde moord werd in het boek een poging tot zelfmoord.

Blijft staan dat het verhaal wel degelijk over een slecht huwelijk gaat, met een overspelige vrouw, en een man die niets verdient met wat hij het liefst doet, en om zijn huisvaderlijke plicht werk verricht dat hem niet interesseert.

Als ik Maarten’t Hart moet geloven, heeft Hotz in zijn drang tot controle, en om de zoon uit dat huwelijk te beschermen, alle levendigheid uit het boek weggegumd. En misschien dat dit oordeel mijn lezen kleurde. Ik kan nu slechts schrijven dat het resultaat verbleekt naast wat dit boek had kunnen brengen.

Alleen, is dat niet altijd zo? Ergens?