Bewaar deze brieven als je eigen tekeningen ~ August Willemsen

► door: A.IJ. van den Berg

Bijboeken zijn op zichzelf doorgaans niet zo veel. Die ontlenen hun waarde toch allereerst aan het bestaan van hoofdboeken, waarmee een auteur al eens eerder sympathie of respect heeft verworven. En dit maakt het weleens moeilijk om de waarde van zo’n bijboek vast te stellen.

Ofwel, ik beleefde wel enige aardigheid aan de verzameling Bewaar deze brieven als je eigen tekeningen. Alleen lijkt het me sterk dat die positieve leeservaring door dit boek alleen kwam. Voor mij was deze uitgave er éen die de open puzzel zo’n beetje afmaakte. Omdat ik al zo veel andere stukjes had uitgelegd eerder.

De briefwisseling over vijf decennia tussen August Willemsen en Marian Plug wordt bijvoorbeeld interessanter door de wetenschap dat Willemsen zich in zijn dagboeken uit die tijd juist wel direct heeft uitgesproken over zijn verliefdheid voor haar. In die vroege brieven kon dat niet. Gingen beide desondanks samen op reis naar het zuiden, toen zulke reizen nog iets bijzonders waren bovendien.

Goed, er werd ook éen kort briefje in deze bundel opgenomen waarin hij wel eerlijk over zijn gevoelens wordt — maar dat is een tekst van later.

Ook staat er een verhaal van nog weer later in dit boek, dat ooit werd gepubliceerd in Maatstaf, waarin de ik-figuur op reis in Spanje wel erg onder de indruk is van ene Marian.

Meest blij werd ik overigens nog van het lezen van enkele originele brieven uit Sao Paulo — alleen was dit ook weer om dat Willemsen’s Braziliaanse brieven een eeuwig favoriet boek van mij zal zijn; waarvan ik tegelijk weet dat de inhoud naderhand gestileerd is.

Ik heb de originelen nu verder niet vergeleken met de versies die uiteindelijk in dat andere boek terechtkwamen. Want de schrijfkracht van August Willemsen was ook zo overduidelijk. Mocht hij wel klagen steeds langere brieven nodig te hebben om te zeggen wat hij wilde zeggen, kan ik daar geen enkel probleem mee hebben.

Nuttige wetenschap die pas uit deze uitgave naar voren kwam, vond ik verder dat Mieke het meisje is dat op Guus Willemsen’s borst ligt op de omslag van Vrienden, vreemden, vrouwen. Omdat zij in die dagboeken slechts op een enkele pagina voorkomt, en daarmee niet in het bijzonder opvalt tussen alle andere vrouwengeschiedenissen door. Terwijl zij wel degene was die met Willemsen naar Brazilië trok, die eerste keer. En daarmee voor mij, door het boek Braziliaanse brieven, juist éen van de interessantere personen in dat leven van Willemsen is.

Haar had ik tenminste al een beetje leren kennen.

In het laatste deel van het boek staan brieven over de periode van na het boek De val, als Willemsen een Australische vriendin heeft en in haar land gaat wonen en werken. Ook daarvoor geldt weer dat de details van die periode interessant worden door de wetenschap wat er zoal eerder speelde. Van toen August Willemsen nog als alcoholist in de Bijlmer woonde, en daar op kwade dag zijn heup brak.

Helemaal goed lijkt het nooit meer te zijn gekomen met dat been.

Maar daarmee illustreerde Bewaar deze brieven als je eigen tekeningen wel dat ik schrijvers beoordeel naar het beste dat zij me gegeven hebben. En bij August Willemsen is dat veel geweest. Dus wordt bijna elk boek sympathiek dat me nog iets geeft van waar ik hem ooit eerder zo in uit vond blinken. Zelfs al gebeurt dit dan in een bijboek.

Wel jammer aan deze uitgave is overigens dat de beeldend kunstenaar Marian Plug in de schaduw blijft staan van August Willemsen. Misschien ligt het aan de selectie van de opgenomen brieven — waarin dan de nadruk op de grote auteur moest liggen. Misschien ligt het enkel aan mijn verbeelding dat de vrouwelijke stem in dit boek zo veel minder uitgesproken mocht zijn.