De Witt’s War ~ Hans Koning

► door: A.IJ. van den Berg

Opnieuw een boek over de Tweede Wereldoorlog, met een grotendeels verzonnen plot. Mag dit dan wel? Ook al kan het literair gezien voor velen waarschijnlijk nog niet in de schaduw staan van Sebald’s Austerlitz?

Ja.

Hans Koning [1921 – 2007] heeft die oorlog in verschillende hoedanigheden meegemaakt. Als inwoner van bezet Nederland, actief als verzetsman, als illegaal onderweg naar de vrije wereld, als student in het neutrale Zwitserland, en vervolgens als sergeant in het Britse leger.

Maar veel meer nog dan dat curriculum weegt mee dat, in deze zo prettig doordenderende roman, tegelijk wordt geschreven over hoe de Nederlanders reageerden op de Duitse bezetting. En zich schoorvoetend aanpasten. In die tekening van de tijd wijkt het al opvallend van de standaard af.

Hoofdpersoon van dit boek is Jerome De Witt, die in de Nederlandse vertaling vast wel Jeroen zal heten, of zoiets. De Witt is een man van tegen de veertig, en burgemeester in oorlogstijd, in de kleine gemeente Amsteldijk. Begin 1941 breekt de tijd aan dat hij maatregelen moet nemen die tegen zijn geweten ingaan.

Maar eerst wordt er iemand in zijn gemeente vermoord. En vervolgens diens vrouw. En plots moet De Witt, die ook het plaatselijke hoofd van de politie is, zich allerlei zaken afvragen.

Hij komt dan onregelmatigheden op de beurs op het spoor, die grote gevolgen voor de hele oorlog kunnen hebben. Hans Koning weet met die gegevens toch ook fijntjes het historische feit in zijn verhaal te weven dat de geallieerden nooit de fabrieken in Duitsland bombardeerden die gedeeltelijk in Britse handen waren. Oorlogen zijn smerig.

In dit geval gaat het om het bezit van bijvoorbeeld de olie en rubber in Ons Indië.

Wat Koning heel knap doet, is om De Witt langzaam van een wat passieve bureaucraat tot een actief handelende verzetsman te veranderen. Er daarbij tegelijk voor wakend om van hem een held te maken. De Witt klungelt en blundert telkens behoorlijk.

Maar dit deed iedereen.

En de grote ironie van dit boek is natuurlijk dat het zich geheel in 1941 afspeelt, en de gebeurtenissen in de wereld daarna de betekenis van dit verhaal nog zo zouden wijzigen. Maar Hans Koning lijkt me een te groot vakman om dat niet beseft te hebben.