Zes memo’s voor het volgende millennium ~ Italo Calvino
De zes memo’s voor het komende millennium uit de titel zijn er uiteindelijk maar vijf. Italo Calvino [1923 – 1985] stierf onverwacht, voor hij de zesde had kunnen schrijven. Hij was uitgenodigd om in Harvard een cyclus van zes lezingen te komen uitspreken, maar reisde uiteindelijk nooit af.
Interessant aan dit postuum gepubliceerde werk, is dat het enkele van de literaire waarden beschrijft die Calvino ook na het jaar 2000 graag behouden zag. Daarbij spreekt hij zich bovendien uit over keuzes in zijn eigen werk. En mij intrigeerde het om meteen na Onzichtbare steden toch eens te lezen welke ideeën Calvino bij dit boek had gehad.
De eerste waarde die literatuur moet hebben, volgens Calvino, is lichtheid. Niet dat zwaarte geen verdiensten zou hebben, maar met lichtheid komt ook afstand, en daarmee overzicht.
Literatuur is vervolgens zeker ook gebaat bij snelheid, omdat vaart van stijl en denken een tekst kwaliteiten oplevert als behendigheid, beweeglijkheid, en onbevangenheid.
Een derde waarde is exactheid. En daarbij kon Calvino verwijzen naar zijn Onzichtbare steden, omdat hij in dat boek al zijn ervaringen, gedachten en hypothesen zo goed had kunnen projecteren op éen symbool. Die stad. Beschreven in telkens zo verschillende maar precieze abstracta.
De vierde lezing zou over ‘zichtbaarheid’ zijn gegeaan. Omdat voor Calvino zijn boeken zo vaak begonnen vanuit éen beeld, en er dan het probleem was dat in taal te vatten.
En de een-na-laatste lezing, die het boek besluit, gaat over veelvoudigheid;
over de roman als encyclopedie, als middel tot kennis, en vooral als het verbindend netwerk tussen de gebeurtenissen, de mensen en de dingen van de wereld. [111]
Ik moet ook dit boek eerder gelezen hebben, het stond in de kast, maar zal toen enige afstand tot de tekst hebben gehouden. Het zijn tenslotte lezingen die werden opgenomen, en in lezingen gaat het niet alleen om wat iemand heeft te zeggen. Dat is namelijk meestal in een paar zinnen samen te vatten. Bij lezingen telt altijd zwaar waarmee al die uren gevuld gaan worden. Dus is dit niet echt een leesboek.
Toch viel het me mee. Op de eerste lezing na dan, die iets gewrongens heeft. En misschien is dit omdat ik, door boeklog, meer ben gaan nadenken over wat voor mij literatuur nodig heeft.
Het kan ook zijn dat ik Italo Calvino inmiddels meer waardeer dan vijftien, twintig jaar geleden. Wellicht omdat het toen vanzelfsprekender leek wat hij gepresteerd had dan nu, zo veel boeken en zo vele auteurs verder.
RSS feeds