Pillars of Hercules ~ Paul Theroux

► door: A.IJ. van den Berg

Opmerkelijk aan de reisboeken van Paul Theroux is dat doorgaans onbenoemd blijft hoeveel tijd er verstrijkt. Dit kan misschien ook moeilijk anders. Maar dat zijn rondreis langs de Middellandse zeekust een kleine anderhalf jaar duurde, volgt niet éen op éen uit de tekst. Onderweg moeten er weken, zo niet maanden voorbij gegaan zijn zonder evenementen die het boek hebben gehaald. Zeker in het laatste deel van zijn reis; als hij niet via boot of trein van Tunesië naar Marokko kan, en via Italië, Frankrijk en Spanje moet.

Misschien ging hij ondertussen wel telkens even naar huis…

Ondertussen is deze cultuurreis ook een studie naar geweld, en discriminatie.

Meest opvallende uitspraak uit The Pillars of Hercules vond ik Theroux’s opinie over Israël, en de omringende staten. Dat die landen eigenlijk belachelijk klein zijn, maar zo met de ellebogen werken tegen elkaar, dat ze alleen daardoor al aanzienlijk groter lijken.

Jammer was wel dat dezelfde uitspraak drie keer voorkwam.

Dit boek wijkt wat af van zijn overige reisboeken in de zin dat Theroux vrijwel steeds door gebieden reisde waar alles redelijk normaal functioneerde. Slecht in Albanië en Egypte trof hij derdewereldtaferelen aan. En in 1994 woedde de oorlog nog in Joegoslavië, waarbij hij Kroatië goed de gevolgen kon zien.

Bovendien is elke morzel gronds aan de Middellandse zeekust door mensen bewerkt, en ooit in cultuur gebracht. En de meest pittoreske delen hebben altijd al kunstenaars gelokt. Dat Theroux soms zo’n voorliefde heeft om de lelijkheid te beschrijven die aan de toeristische gebieden kleeft, kan daarmee geen toeval meer zijn. En ook al nam hij zich voor op reis toeristen zo veel mogelijk te mijden, er komen toch enkele zeer hatelijke passages over domme toeristen voor in het boek. Al zijn die terecht.

Maar de Middellandse zee is altijd een smeltkroes geweest. En op het moment vindt er misschien wel minder vermenging plaats dan ooit. Othello, met zijn zwarte admiraal in Venetië, heeft een nu helemaal onbestaanbaar gegeven.

Ik had niet verwacht dat Theroux me met dit boek ook kon leren om zulke verschijnselen beter te zien.