Riding the Iron Rooster ~ Paul Theroux
Ik had dit boek vorig jaar willen herlezen; vooraf aan de Olympische Spelen in Peking. Omdat me er vooral van bijgebleven was dat China geen aangenaam land was om te bezoeken.
Reisboeken die uitleggen waarom het onzin is om mijn leunstoel te verlaten, zijn me trouwens lief.
Maar ik kon mijn exemplaar nergens meer vinden. Uitgeleend, vast, en nooit meer teruggekregen. Dus duurde het tot ik dit exemplaar ergens goedkoop tweedehands tegenkwam, voor die wens tot een hernieuwde kennismaking was te vervullen. En dat was in zeker opzicht ook een geluk. Ik had namelijk inmiddels V.S. Naipaul’s eerste boek over India gelezen; An Area of Darkness. En ik was ook weer op de hoogte van Naipaul’s fundamentele afkeer of Theroux’s zo leesbare reisboeken.
Een passant heeft zelden iets wezenlijks op te merken over een land.
Dus vermoed ik ineens dat Theroux, net als Naipaul, alleen al een jaar door een land wilde reizen, om te bewijzen dat hij dit kon. Dat het hem zou slagen niet alleen een reisboek te schrijven, maar tegelijk ook portret van een land te maken en zijn inwoners daarbij.
Enfin, ik klaag verder niet over Theroux’s capaciteiten als schrijver, maar Naipaul is wel de scherpere essayist van de twee. Bovendien was diens betrokkenheid bij India veel groter – zijn grootouders kwamen er vandaan, hij viel niet op de menigte – terwijl Theroux niets in het bijzonder met China had, en overal meteen opviel als toerist; en alleen daarom al vanzelfsprekend veel hogere prijzen diende te betalen.
Riding the Iron Rooster speelt voor het grootste gedeelte in 1986. Theroux reist in het begin van het boek net per trein door Rusland, als hij via zijn wereldontvangertje hoort dat er ergens een kernramp gebeurd moet zijn. Pas veel later geven de Russische autoriteiten toe dat er een ramp in Tsjernobyl is gebeurt.
Bij deze ene duidelijk te plaatsen gebeurtenis blijft het. Het hele boek is verder nogal verstoken van aanduidingen hoeveel tijd er verstrijkt. Enerzijds maakt door die truc het boek een compacte en dynamische indruk; al die treinreizen door China hadden ook binnen een paar weken gemaakt kunnen zijn, bij wijze van spreken. Maar aan de andere kant vestigt dit handigheidje wel de nadruk op een ander aspect van dit boek. De schrijver laat nogal wat weg. Het lijkt me namelijk een ontstellend eenzaam avontuur dat Theroux doormaakte, het grootste deel van de tijd. Ook al zijn er overal in China ontstellend veel mensen, werkelijk contact met hen is nauwelijks mogelijk; zelfs al sprak hij drie vier woorden van de taal.
Als tijdsbeeld is het boek dan wel weer voorbeeldig. Omdat het Communisme nog springlevend lijkt – 1989 moest nog aanbreken – maar er tegelijk in China al een overgang zichtbaar lijkt naar een soepeler regime. Terugkerend gespreksonderwerp met reizigers onderweg is ook steeds de funeste uitwerking van de Culturele Revolutie in de jaren zestig.
Bij een eerder bezoek van Theroux aan China kon daar toch echt nog niet over gesproken worden.
Mijn herinnering aan het boek klopte evenwel. Blij was ik dat Theroux voor mij dat land in alle richtingen doorkruist had. Blij dat ik er niet heen hoef; hoe indrukwekkend het bezoek aan Tibet ook is waarmee de schrijver het boek besluit.
RSS feeds