Fresh-Air Friend ~ Paul Theroux

► door: A.IJ. van den Berg

Ik schuwde tot nu de bundels met losse artikelen van Paul Theroux, zonder dat hier een echte reden voor bestond. Behalve dat er misschien angst was om in die boeken niet meer dan maakwerk te krijgen. Theroux heeft het in zijn reisboeken weleens over de journalistiek die hij ondertussen bedrijft. En het leek me dat hij daar altijd met wat een zuchtend dédain over schreef.

Maar goed, Theroux is een populaire schrijver, wat betekent dat zijn boeken enorme oplages halen, en een paar jaar na eerste publicatie al niets meer kosten. Een proeve van zijn losse werk vroeg niet veel.

En dan moet gezegd dat de bundel Fresh-Air Fiend een paar bladzijden bevat die ik tot de interessantste reken ooit bij Theroux gelezen. Omdat hij daarin persoonlijker wordt dan in zijn reisboeken, zonder daarbij nu ogenschijnlijk veel te vertellen.

Dit boek begint met een paar stukken over de drang van Paul Theroux om buiten te willen zijn, en in beweging te blijven. Daarbij laat hij in het midden of dit nu pure compensatie is voor al die uren op zijn billen aan de schrijftafel, of dat beide inspanningen voortkomen uit eenzelfde drang tot alleen te moeten zijn; maar dan het liefst wel nuttig alleen.

Opvallend is dat uit Theroux’s betogen over de drang naar buiten te willen ook een positiebepaling naar voren komt over wat schrijven hoort te zijn. Al lijkt hij het in deze passages slechts te hebben over andere reisschrijvers deden, en wat er goed of slecht is aan hun werk.

In dit boek worden onder meer boeken besproken van collega-reizigers als Chadwin, Pritchett, en John McPhee. Waarbij Paul Theroux de laatste bijvoorbeeld prijst om de kalme logica van zijn verhalen. Tegelijk vindt hij altijd net wat te weinig van deze schrijver te krijgen. Als is dit ook een compliment; geen beter boek dan het boek dat aanvoelt als te dun.

Deze bundel van Theroux bevat naast persoonlijke artikelen over zijn manier van reizen, en enkele boekbesprekingen, ook reportages over landen. Deze lopen dan weer vaak parallel aan de reisboeken die in het betreffende land speelde; en informeren tegelijk over zo’n boek; voor wie dit gelezen heeft tenminste.

Zo las ik in een tussenzin over het einde van de kroonkolonie, dat Theroux tijdens het jaar van Riding the Iron Rooster ondertussen stiekem steeds in Hongkong kwam uitblazen — wat dat boek ineens heel anders maakt.

Enfin, speelt zich zelfs nog in artikel in Nederland af, waar Theroux is voor een boekpromotie, maar dat was allemaal meer leuk dan werkelijk interessant.

Het waren toch die autobiografische stukken, die me tussen de regels door meer van Theroux toonde dan de reisboeken ooit deden, die ik de moeite waard vond.

Paul Theroux, Fresh-Air Fiend
Travel Writings, 1985–2000

453 pagina’s
Penguin Books 2001, oorspronkelijk 2000

[x]