Ghost Train to the Eastern Star ~ Paul Theroux
Paul Theroux maakte in 1973 een lange treinreis door Azië, die hij zou verwerken in het boek The Great Railway Bazaar. Drieëndertig jaar later, en twee keer zo oud als toen, probeerde hij dezelfde tocht nog eens te maken, voor zover een reis ooit opnieuw te maken is.
Dus voerde hij ditmaal ook het verleden mee. Zijn eigen verleden. Met daarin het gegeven dat hij in 1973 nogal wanhopig was geweest. Zijn huwelijk raakte tijdens de reis onherstelbaar ontwricht, en ondanks deze ellende werd hij juist door het boek met dat reisverslag ineens een succesvol auteur.
Ook de geschiedenis woog mee die de planeet de afgelopen drieëndertig jaar had doorgemaakt. Zo kon hij ditmaal niet door Iran en Afghanistan reizen. Terwijl verderop de grens met Cambodja nu wel open was.
Belangrijkste verschil tussen de twee boeken is dat Theroux indertijd heeft getracht The Great Railway Bazaar zo tijdloos als mogelijk te maken. In Ghost Train to the Eastern Star doet hij geen enkele moeite daartoe. Misschien in het besef dat wat in 1973 nog zo onaantastbaar leek, zoals het bestaan van de Sovjet-Unie, ondertussen allemaal verkruimeld is. Dus staat dit boek vol met opinies van passanten en medereizigers over de regering Bush, en hun daden in Afghanistan en Irak.
Tegelijk gaat Theroux ook in Vietnam en Japan op zoek naar wat het Amerikaanse leger in die landen heeft uitgericht.
Een ander verschil met het eerste boek is dat Theroux ditmaal wel kan zeggen anoniem te reizen — zestigplussers vallen nu eenmaal niemand meer op — maar dat hij tegelijk een bekend auteur is geworden. Dus geeft hij onderweg lezingen. En komt hij onderweg mensen tegen die een boek van hem lezen. Zijn er titels van hem te koop in boekhandels onderweg; al dan niet in piratendruk.
En daarmee worden hem ook interessante literaire ontmoetingen mogelijk, onderweg. Met Pamuk, in Turkije. Met Arthur C. Clarke, op Sri Lanka. Haruki Murakami laat hem het verborgen Japan zien. Pico Iyer is ook in dat land.
Nu vind ik deze ontmoetingen prachtig, al was het maar om de literaire roddels die er dan uitgewisseld worden. Tegelijk staat dit boek vol met intrigerende conversaties. Want, dit blijft het wonderbaarlijke aan de reisboeken van Theroux. Hij raakt altijd overal met iedereen in gesprek. En die gesprekken dienen altijd de beschrijving van het land waar hij dan door reist.
Ik mag dit allemaal o zo graag lezen. Ik begrijp ook niets van de kritiek dat dit boek veel te lang zou zijn. Integendeel. Het laatste gedeelte van de reis, door Japan, en met de Transsiberië-expres terug naar Europa, werd me veel te snel afgeraffeld.
Interessantste botsing met het verleden bracht Theroux’s bezoek aan Singapore. Daar, waar hij ooit als docent had gewerkt, maar na drie jaar weg moest, omdat zijn contract niet verlengd werd. Die uitwijzing van toen, maakt hem nog steeds tot persona non grata in de stadstaat. Terwijl het de enige keer onderweg is dat zijn verblijf ergens de kranten haalt, staan die dan wel vol met selectief negatieve oordelen over hem, van studenten die hij ooit begeleidde.
Zulke details tekenen als niets anders hoe een systeem werkt.
RSS feeds