Dark Star Safari ~ Paul Theroux
Er staat een pittoreske trein op de omslag van dit boek, zoals bij haast alle reisboeken van Paul Theroux. En dat is niet helemaal terecht. Anders dan in de eerder geboeklogde expedities kwamen er nauwelijks treinen voor op de lange tocht die hij over land ondernam van Caïro naar Kaapstad.
Een foto van een minibusje, volgepropt met passagiers, op een bar slechte weg, was representatiever geweest. Een verongelukt minibusje met slachtoffers misschien nog wel meer.
Naast een tocht door de rechterkant van het Afrikaanse continent bracht dit boek ook een reis naar Theroux’s eigen verleden. Hij werkte in de jaren zestig namens het Peace Corps als docent in Malawi. Om, na te zijn uitgewezen, leraar in Oeganda te worden; waar hij V.S. Naipaul ontmoette, en een schrijver werd.
En dit moet wel Theroux’s meest Naipauleske reisboek zijn. Indertijd kon hij zich er nog aan storen dat Naipaul nooit een goed woord voor Afrikanen over had. Nu wordt zijn reis telkens gekleurd door de walging over wat hij ziet.
Alles onderweg is er slechter op geworden dan toen, terwijl het toen ook al niet veel was.
Een sentimental journey naar zijn oude scholen brengt weinig vreugde. De gebouwen zijn vervallen. Alle inspanningen uit de jaren zestig lijken vergeefs. Zelfs al kan Theroux dan nog op éen twee leerlingen bogen die ook les zijn gaan geven.
Het heeft ook nauwelijks zin om naar collega’s te vragen, laat staan de mensen die Theroux indertijd bewonderde. Alles en iedereen werd vergeten; en hun werk al allemaal. Afrika is een jong continent, waar er drie generaties gaan in elders twee. Theroux werd zestig op zijn reis, maar merkt onderweg telkens op dat niemand zijn leeftijd correct weet te schatten, zo weinig mensen van zijn ouderdom lopen er verder rond.
Merkwaardig is nu evenwel, dat Dark Star Safari me bijzonder fascineerde, ondanks alle treurigheid. Alle beschreven problemen stootten niet af, maar zetten juist aan tot doorlezen. Ik hoop niet dat dit was omdat het boek zo veel vooroordelen bevestigde, bijvoorbeeld over hoe nutteloos zo veel ontwikkelingswerk is; want dat gegeven heeft Bert Keizer ook al eens voortreffelijk uitgewerkt.
Nee, het raadsel blijft dat dit door de inhoud een verschrikkelijk boek zou moeten zijn, en het dat juist helemaal niet was. Misschien wel enkel doordat Theroux voortdurend in beweging is, en er zo lucht blijft. Misschien omdat Theroux telkens waarschuwingen negeert, zelf gaat kijken, en de ellende dan steeds net iets minder erg is dan hem was voorgespiegeld. Zodat die bijna meevalt.
RSS feeds