Gezichten, gestalten ~ Jeroen Brouwers

Zij gegroet, uitgeverij Atlas,

en dank voor het verzamelen van zo veel van Jeroen Brouwers’ schrijversportretten.

Brouwers heb ik hoog zitten als brievenschrijver, of als hij losse aantekeningen maakt. Alles, zolang hij bij het schrijven maar niet aan een al te strikte vormdwang gehoorzamen moet; delen van zijn romans worden daar zo gauw arm aan zuurstof door.

Zijn portretten, die ook gauw herinneringen zijn aan collega’s zijn, vind ik regelmatig tot de beste stukken in z’n werk behoren. Omdat daarin altijd meerdere kanten van de geportretteerde naar voren komen. Meestal staat dan wat Brouwers bewonderen kon aan het werk tegenover wat hij vervelend vond aan de persoon.

Soms ook toont zo’n schrijversportret allereerst oprechte bewondering voor man en werk. Oprecht bewonderen is heel moeilijk. En Brouwers geloof ik dan, in wat hij bijvoorbeeld schrijft over Boon, of Minne.

Maar, waarom moest de uitgave van Gezichten, gestalten op een koopje? Had er werkelijk niet even een hulpje of een stagiaire in een half uurtje een verantwoording kunnen tikken; over waar de portretten eerder zijn gepubliceerd?

De stukken in deze bundel dateren uit meer dan een half schrijversleven. Het oudste verscheen al in 1979, ergens, als ik me goed herinner. Er staat dan ook vrijwel geen portret in het boek dat ik niet al eerder, in een andere uitgave gelezen had.

De opening van deze bundel, ‘Het tuurtouw’, met de herinneringen aan Geert van Oorschot, verscheen zelfs al eens als los boek.

Nu is herlezen voor mij gauw het echte lezen, en zal Brouwers herlezen niet gauw een straf worden. En nogmaals, ik ben blij met de verzameling; vooral omdat het nu makkelijker is sommige stukken terug te vinden. Maar waarom kon er niet even een literatuurhistoricus bereid gevonden worden om voor een fles wijn in een beknopt essay wat kader te bieden bij de verzameling?

Met sommige auteurs, vooral de Vlaamse, had Brouwers meer gemeen dan dat ze dezelfde stiel uitoefenen.

Ook kan ik me indenken dat sommige portretten reacties hebben opgeroepen, en daarmee een geschiedenis hebben gekregen — terwijl dit boek net doet alsof ze speciaal voor deze uitgave geschreven zijn.

Uitgeverij Atlas, het is u geslaagd om prachtmateriaal op zo een armoedige wijze uit te brengen, dat dit de waarde van de teksten, als boek, ernstig vermindert.