Over Godfried Bomans ~ Jeroen Brouwers
Schrijversbiografieën zullen mijn favoriete boeken nooit worden – het genre levert doorgaans te veel moeilijkheden op voor de beoefenaren, wat gauw heel matige uitgaven brengt. Toch kunnen dit soort werken in éen opzicht wel degelijk nut hebben.
Een biograaf kan erin slagen om iets aan te wijzen aan het oeuvre van de geportretteerde auteur dat de moeite waard lijkt om daar alsnog kennis van te nemen. Een beetje biograaf heeft namelijk alles gelezen, als het goed is.
En dit heeft dan helemaal nut als ik zelf eigenlijk niet van plan was de beschreven schrijver opnieuw te lezen. Zoals voor Godfried Bomans gold.
Bomans [1913 — 1971] was nog behoorlijk aanwezig als auteur toen ik met lezen begon; ondanks zijn vroege dood vele jaren voordien. Dus heb ik ook hem gelezen. Natuurlijk. Zijn boeken waren immers alom beschikbaar. Een behoefte om ooit weer eens zo’n bundel met schertsverhaaltjes ter hand te willen nemen, voel ik alleen niet.
Jeroen Brouwers wees me er alleen op dat er een Verzameld werk bestaat van Bomans, en dat daarin de delen met de verzamelde journalistiek voorbeelden aan beschrijvingskunst bevat waar elke opleiding journalistiek iets aan zou hebben.
Houd ik dus éen nuttige opmerking over uit Over Godfried Bomans — en soms is dat ook genoeg.
Grappigste constatering uit deze biografie vond ik overigens Brouwers’ verwijt dat Bomans’ oeuvre maar de helft zo dik is als het is, omdat zijn teksten zo veel herhalingen bevatten van formuleringen uit eerdere teksten.
Brouwers heeft Karel van het Reve namelijk precies hetzelfde verweten.
En tweemaal precies hetzelfde verwijt gebruiken, om daarmee verschillende auteurs te beschrijven, is daarmee dus een oordeel dat opvallend terugslaat op zichzelf. Wat meteen het verwijt relativeert hoe ernstig herhaling nu eigenlijk is.
Over Godfried Bomans verscheen oorspronkelijk in 1982. En Jeroen Brouwers vond het eind jaren negentig de moeite niet om de tekst te veranderen; die stond toen nog overeind; zo meldde hij in een nawoord. In 2013 is dus een herdruk van vijftien jaar oud nog weer eens uitgebracht, zonder dat de uitgever daar verder iets mee deed. En dat vind ik dan jammer.
Bomans was ooit de meest gelezen schrijver van Nederland — wat daarmee ook al gauw neerkomt op dat hij de meest geliefde auteur was van het land. Dit kwam niet per se door zijn boeken. Dat lag er waarschijnlijk vooral aan dat Godfried Bomans het leuk deed op televisie.
Al kan ik dat niet helemaal inschatten.
Het probleem van een boek uit 1982, dat ongewijzigd in 2013 wordt uitgebracht, is dan dat over zowel de boeken als die televisie-optredens, als het hele culturele bestel van ruim dertig jaar terug, Brouwers indertijd lang zo veel niet hoefde uit te leggen als hij nu had moeten doen. Ware dit boek op dit moment uitgekomen. Hij kon er toen nog op vertouwen dat zijn lezers wisten waar hij over schreef. Inmiddels is dat niet meer zo.
Inmiddels zou een biografie over de ooit populairste schrijver van het land ook moeten vertellen over het land, en hoe dat er bij lag; om te kunnen verklaren waarom iemand er zo geliefd kon worden. Hoewel hij nooit een literaire prijs won; dus miskenning was er ook.
Over Godfried Bomans is een wonderbaarlijk geslaagd portret, in zekere zin — wat waarschijnlijk komt omdat Brouwers vond dat zijn schrijverscollega nooit iets had gemaakt van een blijvende waarde; waar dat misschien wel had gekund. Daardoor lijkt de biograaf goed te hebben gekeken waar zijn hoofdpersoon zoal mee worstelde.
Maar zoals bij vrijwel alle schrijversbiografieën geldt: een goed portret vraagt misschien wel dat er al drie vier biografieën eerder zijn geschreven over een auteur. Waaruit dan een essentie te destilleren valt. En dan nog kan zo’n levensbeschrijving onverwacht snel achterblijven in de tijd.
RSS feeds