Ursache ~ Thomas Bernhard

Te zeggen dat dit boek meer pagina’s bevat dan zinnen is misschien wat overdreven, maar ook niet echt veel. Thomas Bernhard schrijft meanderende zinnen, die regelmatig meer dan een bladzijde beslaan, en in hun kronkelingen soms ook nog langs hetzelfde punt komen als in de regels daarvoor al eens passeerde. Zijn boeken lezen, brengt de plicht mee om me volledig aan hem over te geven; hem mijn leestempo te laten dicteren omdat scannen op kernwoorden zinloos is. Maar doordat Thomas Bernhard voornamelijk klaagzangen schrijft, heb ik lang niet altijd zin om hem te lezen.

Bovendien moeten zijn boeken eigenlijk in éen sessie gelezen worden; alleen dan kan er iets als een roes ontstaan en werkt zijn taal voor mij ook werkelijk bezwerend.

Die Ursache is deel éen uit een reeks van vijf autobiografische romans die Bernhard schreef tussen 1975 en 1982. Het was al lang mijn wens om ze nu eens allemaal in de volgorde van verschijnen te lezen. Dit boek gaat over de jaren dat hij in Salzburg naar kostschool ging tijdens de Tweede Wereldoorlog, met als tweede gedeelte zijn tijd op het Gymnasium toen het weer vrede was.

Tot zijn schrik merkte de jongen dat het einde van de oorlog eindelijk nauwelijks verschil maakte. De verkalkte fantasieloosheid van het Katholieke schoolsysteem is al even deprimerend als het onderwijs was onder de Nazi’s. Dit deel eindigt er mee dat hij van school ging, om te gaan werken bij een kruidenier. Hij was toen vijftien jaar oud.

Overtuigen kon het overigens allemaal nog niet; daarvoor was Bernhard’s geklaag te veel opinie en te weinig adstructie. Laat dan zien wat er zo erg is, behalve alles, dacht ik net een paar keer te vaak.