Broodje aap met ~ Ethel Portnoy

► door: A.IJ. van den Berg

Veertien jaar na Broodje aap bracht Ethel Portnoy deze nieuwe verzameling moderne legenden uit. Enkele verhalen daaruit tonen iets wat er in de tussentijd veranderde.

Zo is AIDS ineens opgedoken als fatale nieuwe ziekte. En sterker nog, iedere AIDS-patiënt is zo rancuneus aan de ziekte te lijden, dat ze flink hun best doen onschuldigen te besmetten. Volgens deze legenden.

Nu deed de Nederlandse overheid het indertijd geloven dat vooral scholieren kans liepen om AIDS te krijgen. Alle publiekscampagnes werden vooral op hen gericht; dit om mannelijke homo’s maar niet te stigmatiseren. Het hele culturele klimaat droeg er indertijd ook aan bij van AIDS een doem te maken, terwijl dat idee inmiddels toch wel wat verwaterd is. Hier tenminste.

Broodje aap met is in éen opzicht beter dan Broodje aap. Portnoy lukte het namelijk nu wel soms de bronnen aan te geven van een verhaal. Of om te melden wanneer zo’n legende als kort nieuwsbericht ergens de krant gehaald had.

Bovendien komt ze in dit boek tot de conclusie dat veel van de legenden niet alleen volksverhalen zijn, maar ook teruggeleid kunnen worden tot bestaande cultuuruitingen. Soms zijn dit dan subplotjes uit antieke Griekse tragedies, maar steeds vaker ook is zo’n legende weinig anders dan een slecht naverteld geïsoleerd lijntje uit een film.

Maar goed, tegenwoordig zijn er websites als Snopes, waarop duizenden moderne legenden verzameld zijn, en stuk voor stuk ontkracht worden. De belangstelling voor de nieuwe folklore is sinds 1978 enorm toegenomen.

Portnoy’s boek toont aan, mede doordat het nog als boek werd uitgegeven, hoezeer cultuuruitingen of cultuurangsten met hun tijd samenhangen.