Uit het autowrak gezaagd ~ Jaap van Heerden

Nogal vaak gaat het over psychologie in de nieuwe essaybundel van Jaap van Heerden. Niet dat het vreemd is dat hij zich over zijn werkveld uit. Alleen gaat daarmee iets verloren voor de lezer die zich slechts in heel algemene zin interesseert voor dat vakgebied.

Prettig aan de eerdere bundels die Van Heerden schreef, was nu net dat hij intelligente dingen zei over onderwerpen waar ook ik weleens over had nagedacht. Zoiets schept dan vertrouwen in de scherpte van zijn oordelend vermogen. In dit boek voelt veel van wat hij schrijft als niet per se voor mij bedoeld.

Tuurlijk, wat heeft de psychologie niet een ontwikkeling doorgemaakt, de afgelopen honderd jaar. Van een kind der filosofie werd het éen van die veelbelovende wetenschappen die het definitieve inzicht over de mens zou helpen vormgeven.

Net als die andere nu wat kwakkelende discipline overigens, de sociologie.

Maar inmiddels hebben psychologen niet eens het alleenrecht meer op hun onderzoeksterrein.

Filosofen zijn van vrijblijvend commentator op de status van de psychologie deelnemers aan het debat geworden over uitdagende psychologische problemen, net als hersenfysiologen, linguïsten, biochemici, logici en biologen. De participatie is massaal. [112]

Van Heerden doelt daarbij onder meer op de grote belangstelling voor de vraag wat het menselijke bewustzijn nu is; ook al omdat scans naar wat er in de hersenen gebeurt van die rare resultaten opleveren. Te zien valt dat daar vaak al is besloten voordat bewust een beslissing genomen wordt.

Nu moet gezegd dat Van Heerden’s essaybundels doorgaans pas bij herlezing hun volle rijkdom tonen aan mij. Ik heb weleens eerder net zo teleurgesteld als nu op een boek van hem gereageerd, terwijl dat achteraf onterecht was.

Het goede nieuws blijft dat elk boek van deze schrijver tot nadenken aanzet.