Boyhood ~ J.M. Coetzee

► door: A.IJ. van den Berg

Er kleeft iets merkwaardigs aan de autobiografieën van schrijvers, en dat is dat die ergens allemaal op elkaar lijken. Tenminste, als het om de jeugd gaat van de auteur. Denk vooral niet dat lezen nut heeft. Eenieder die de moeite neemt zich te bekwamen in het schrijven van fictie, en daarin uitblinkt, is een angstig en beperkt mens. Buitenstaanders zijn het, die zich wel verheven boven iedereen in hun omgeving moeten voelen, omdat ze anders niet bezitten dan hun trots.

Dus is zelfs deze autobiografie over de jongensjaren van de Nobelprijswinnaar Coetzee voor een groot deel voorspelbaar.

Maar wat heeft dat terugkijken bij hem een meesterlijk boek opgeleverd.

Coetzee bouwde ook de nodige afstand in, door over zichzelf te schrijven in de derde persoon. Paar dit aan zijn soms zo kale taal, en onbarmhartig bijtende zinnetjes zijn te verwachten.

Hij is niet vriendelijk over zichzelf als kind. Maar misschien juist daardoor komen zijn kinderangsten onverbiddelijk over. Net als zijn resolute snobismen.

Het gezin Coetzee woonde een groot deel van diens jongensjaren in de Zuid-Afrikaanse provincie. Waar het uitzonderlijk was om rijk genoeg te zijn om schoenen te dragen, zoals hij. Waar zelfs de blanken in twee werelden gescheiden waren; de Afrikaners en zij. De Britten. En wat vreemd is, blijft onberekenbaar, en dus gevaarlijk. Dus rest een kind weinig anders dan camouflagegedrag te ontwikkelen. Zelfs al is het de beste van de klas.

Maar ook nadat het gezin naar Kaapstad verhuisde, bleef het wat buiten de normale orde staan. De jongen kan alleen naar een school die iedereen aanneemt waar de prestigieuzer instituten niet aan willen. Maakt dan niet uit dat deze school katholiek is.

Knap vind ik hoe deze autobiografie ook een portret is van zijn moeder. De vrouw waarvoor Coetzee’s bewondering naar het eind toe eindelijk toeneemt, terwijl er tegelijk wrevel blijft over haar verpletterende zorg.

Coetzee heeft een vervolg geschreven op dit boek, dat Youth heet. Dit begint als hij de leeftijd heeft om naar de universiteit te gaan. Boyhood eindigt vlak voor de puberteit van de hoofdpersoon. En ik geloof niet dat het heel erg is om het verslag van die tienerjaren te moeten missen. Dat Coetzee op een dag het schrijven ontdekte, is haast een invuloefening geworden, nu de kaders zijn vastgesteld.

wordt donderdag vervolgd