Diary of a Bad Year ~ J.M. Coetzee

► door: A.IJ. van den Berg

Coetzee’s meest recente roman deed éen ding heel goed. Diary of a Bad Year overtuigde me dat er in fictie nog altijd nieuwe manieren te vinden zijn om een verhaal te vertellen. Waardoor zelfs een roman nog heel boeiend kan zijn om te lezen.

De meeste schrijvers bevestigen slechts dat de roman een uitgewoond genre begint te worden.

Coetzee introduceerde een split-screen techniek in het boek, waardoor op eenzelfde bladzijde drie verhaallijnen tegelijk bezig zijn. Wat voor mij soms betekende dat ik de pagina’s in een soort U-vorm las: linksbovenaan beginnend, en dan onderaan overstekend.

Vrijwel steeds bevat de bovenste helft van de pagina een kort essay, over een onderwerp dat actueel was, in het midden van de jaren nul van de eenentwintigste eeuw. Bekende Coetzee-thema’s komen dan langs, zoals wat er mis is aan het slachten van dieren. Andere stukken gaan onder meer over culturele onderwerpen, en politici die toen even het nieuws bepaalden; als een Blair en een Bush.

Uit het middelste gedeelte van de bladzijde — het eigenlijke dagboek — wordt dan duidelijk dat deze essays geschreven worden door een voormalige Zuid-Afrikaan, die thans in Australië woont. Doel is om nog eens een bundel van die essays bij een Duitse uitgever uit te brengen. Een vraag daarbij wordt of de titel moet melden dat het om meningen gaat van de schrijver, die makkelijk kunnen wegwaaien met de wind, of dat het gegronde opinies zijn.

En het onderste deel van de pagina vertelt op een gegeven moment het verhaal van de vrouw die de schrijver komt helpen. De schone Anya. Die een Australische man heeft, die dan weer wil gaan uitbuiten dat de auteur wel gevoelig lijkt te zijn voor Anya’s bekoorlijkheden.

Er zijn genoeg hints dat Coetzee een zelfportret lijkt te geven. Zo heet de auteur in het boek señor C. voor Anya en haar vriend. De onderwerpen van de essays en de daarin verwoorde opinies kunnen de lezer bekend voorkomen. Bovendien geeft deze man ergens toe een roman te hebben geschreven die Waiting for the Barbarians heet.

Het is een spel met de werkelijkheid daarom. Net als Coetzee kort daarop nog eens deed in zijn geromaniseerde autobiografie Summertime. Waarin hij zichzelf voor het gemak maar vast doodverklaarde.

Naast de doordachte opinies en het gegeven dat die ergens gaan worden uitgegeven, plus het prestige dat daaraan gehecht wordt, staat het leven van de schrijver. Dat wordt onbarmhartig becommentarieerd door de vrouw die hem helpen komt, en haar partner.

Dit is al éen vondst.

Daarnaast kan de mening van dat stel op dit moment zo makkelijk nog anders worden gezien — die twee kunnen model staan voor hoe de goegemeente denkt over elitaire bezigheden als schrijven.