Mensch erscheint im Holozän ~ Max Frisch

Dit was een late Frisch, en volgens de geleerden hoort het boek daarmee tot het beste wat hij geschreven heeft. Der Mensch erscheint im Holozän werd ook gekozen tot éen van de twintig belangrijkste Zwitserse boeken ooit, voor een standaardbibliotheek. Maar de criticus Reich-Ranicki was het daarmee niet eens; die vond Montauk aanmerkelijk beter. En ook ik ben die mening toegedaan, om de simpele reden dat ik te goed kon voorspellen wat er gebeuren zou in Der Mensch erscheint im Holozän.

Het is dan ook een nogal eenduidig claustrofobisch boek.

De roman heeft maar een enkele hoofdpersoon, de 73-jarige heer Geiser, en andere mensen komen er niet sprekend in voor. Wel is een grote rol weggelegd voor het landschap. Geiser woont in een Zwitsers bergdal, dat door lawines nog al eens van de buitenwereld wordt afgesloten. En dan is er zijn geestelijke landschap nog, veelal bestaande uit weetjes die hij in boeken leest om zijn gedachten op gang te brengen.

Geiser knipt de passages, of de illustraties, uit die boeken uit, om ze aan de muur op te prikken. De tekst staat daarom vol met facsimile’s van al die knipsels.

Het gaat alleen niet zo goed met Geiser. Dat opprikken van al die weetjes heeft een doel. Hij is bang dat zijn geheugen aftakelt. Zijn af en toe opflakkerende verwarring wordt ook zichtbaar in de tekst, waarin vele witregels nodig zijn omdat de ene gedachte van Geiser niet logisch op de andere volgt.

Op zich kan ik begrijpen dat dit boek voor een meesterwerk wordt aangezien. Het boek is een perfect in een capsule gevangen wereld. Waarin beschrijvingen van het landschap gedragingen van de hoofdpersoon weerspiegelen, en omgekeerd. Waar de vormgeving de inhoud versterkt. Waardoor generaties aan tekstgeleerden elkaar tevreden op de gebruikte symboliek kunnen wijzen.

Maar er zat zo weinig verrassing in het boek daardoor.