Aderlating van een continent ~ Eduardo Galeano

► door: A.IJ. van den Berg

Dit boek had ik eerder gelezen. Maar dat me er vrijwel niets meer van bijstaat, is wel begrijpelijk. De aderlating van een continent blijkt vooral een zakelijk economisch traktaat te zijn. Het mist alle charme van Galeano’s latere werk.

Niet dat Galeano in latere boeken milder zou zijn, of minder zakelijk. Maar in die boeken zit meer lucht, omdat er ook mensen in voorkomen. Mensen die uitspraken doen, of weleens iets meemaken.

Galeano poneert ook een wel erg simpele economische theorie in dit boek. Die heeft weliswaar de charme om veel te verklaren, maar toch geloof ik hem daarbij niet helemaal.

Het rijke Noorden, zo zegt hij, heeft éen groot voordeel ten opzichte van het arme Zuiden. En dat voordeel is een gebrek. Natuurlijke hulpbronnen zijn er schaars, de grond mag er behoorlijk arm heten. Daardoor was het in het Noorden altijd al wroeten om door de tijd te komen, terwijl daar in het Zuiden nooit redenen voor waren.

Maar toen kwamen die wroeters naar wat later Latijns-Amerika is gaan heten. Eerst waren het de Europeanen, die overal een veel gullere natuur aantroffen dan zij het gewoon waren. Dat voordeeltje moest natuurlijk uitgebuit worden. Dit gebeurde door de mijnbouw te intensiveren, en op monocultures over te gaan op landbouwgebied.

Veel van de hierbij benodigde menskracht kwam op slavenschapen van buitenaf binnen. En de landen in Latijns-Amerika werden zelfs voor alles afhankelijk werden gemaakt van fabrieken in Europa — en dan vooral Groot-Brittannië. Galeano gebruikt me een paar keer te vaak het voorbeeld dat in de Caraïben nog geen speld niet uit Engeland kwam.

In de twintigste eeuw werd deze kolonialisering heel subtiel overgenomen door de VS. De Amerikanen deden of ze investeerden, maar namen ondertussen overal de belangrijke nationale bedrijven over. Met als effect dat nog steeds de opbrengst van de zo rijke natuur goeddeels het continent verlaat.

Vanzelfsprekend, gezien het tijdstip van publicatie, is dat Galeano over deze ontwikkelingen schrijft met het Marxistische vuur van die periode.

Dus nee, Ondersteboven is een aanmerkelijk beter boek, over hetzelfde onderwerp, van dezelfde auteur.