Jahr aus der Nacht gesprochen ~ Peter Handke

► door: A.IJ. van den Berg

Om kennis te kunnen nemen van Ein Jahr aus der Nacht gesprochen diende ik dit boek te kopen. En daarmee kwam de meest nutteloze uitgave ooit in mijn collectie terecht.

Zelfs het spoorboekje ’94 – ’95 in mijn collectie is een bruikbaarder bezit.

Voor Ein Jahr aus der Nacht gesprochen legde Handke 365 dagen lang, direct na het wakker worden, de zinnen vast die hij nog net onthouden had uit de verwarrende ogenblikken tussen waak en slaap.

Tot zo ver, weinig aan de hand. Het principe zou zelfs iets intrigerends hebben kunnen opleveren. Ook al droom ik blijkbaar niet talig genoeg om me ooit duidelijk zinnetjes te herinneren als mijn ogen weer opengaan — maar dat kan voor een echte schrijver heel anders liggen, vanzelfsprekend.

Vertrouwde ik bovendien op Handke’s vermogen om pakkende zinnen te bedenken. Zijn aantekenboeken — waartoe hij zich aanwendde om op alles wat hij waarnam te reageren in taal — waren ooit een grote bron van inspiratie. Kijken bleek namelijk te leren te zijn via de abstractie van andermans woorden.

Alleen heeft Ein Jahr aus der Nacht gesprochen helemaal niets te bieden. Nu ja, het boek bevat ruim tweehonderd bladzijden, waarop dan telkens twee of drie zinnen prijken. Tussen die zinnen bestaat alleen geen enkel onderling verband. Dus moet de lezer elke pagina meermaals opnieuw beginnen met het lezen.

Wat nogal vermoeit.

Zelden zo’n duidelijke illustratie gezien kortom van het gegeven dat schrijven allereerst een vorm van communicatie is. Want als een auteur al geen enkel doel had met wat deze optekende, als diens zinnen al niet eens dienden om voor hemzelf iets te verhelderen, dan hebben al die woorden anderen wel heel erg weinig te melden.

Normaal worden boeken met zo weinig inhoud hoogstens uitgegeven als een schrijver al even dood is. En dan vooral om hem of haar weer even levend te maken. Zodat er ook weer vraag komt naar het wel geslaagde werk, dat deze bij leven publiceerde.

Het zou mij niet verbazen als voor Ein Jahr aus der Nacht gesprochen een zelfde scenario is opgegaan. Uitgever pushte een auteur om in hemelsnaam met íets te komen, omdat het alweer te lang stil was gebleven rondom hem. En dat levert dus dan dit op. Een losse flodder aan solipsistische orakeltaal.

Opvallend welwillend besproken trouwens, elders, zo viel me op. Want eenmaal een schrijver naam heeft, doet enkel het zwijgen na zijn of haar dood daar nog aan af. En goed, dat onverschillige zwijgen dan kan nogal definitief zijn.