Arbeidsvitaminen ~ Martin Bril & Dirk van Weelden
In de vele woorden die gesproken zijn over de dood van Martin Bril deze week, ging het vrijwel steeds om zijn dagelijkse columns voor de krant. Daarin had hij zijn niche gevonden. Daarin had journalistiek ineens de literatuur geraakt.
Toch is dit boek me liever. Arbeidsvitaminen. Het debuut dat genoemd werd naar een aloud radioprogramma waarin non-stop de platen worden gedraaid die het personeel van een willekeurig bedrijf heeft opgegeven. Hardrock kan daarbij op een levenslied volgen, het hitje van de dag op een klassieker.
Nog eclectischer dan het radioprogramma is dit boek. Al heette dat in 1987 nog ‘post-modern’, bij de besprekers die er niets van moesten hebben.
Alle hoofdstuktitels bestaan uit éen woord, aflopend beginnend met A, B, of C, en tegelijk is nooit te voorspellen wat het volgende trefwoord voor hoofdstuk zal brengen. Een mop? Een dialoogje? Een schetsje? Een beschouwing? Dat alleen al maakt dit een heel prettig boek.
Eén constante is dat Bril en Van Weelden het over cultuur hebben, in de ruimste zin van het woord. Dus worden wat levensgeschiedenisjes vertelt van Amerikaanse zangers, die de heren bewonderen. Of gaat het over de onderbroek van Harry Mulisch, die de hoofdprijs is van een tombola. Wielrennen flitst voorbij. Of een beschouwing over waarom het op kunstvernissages altijd zo’n gedrang is bij de toiletten — en dat hoofdstuk heet dan ‘Cocaïne’.
En andere constante zijn de kronieken die Bril en Van Weelden zo eens per maand schreven over het werk op hun kantoor. In Amsterdam. Waar de uren lang zijn, en het losse leven op straat er even zeer deel uitmaakt van de dagelijkse regelmaat.
Ook gaat dit boek regelmatig over pannekoeken. Of beter, een vrouw die pannekoeken bakken voor hen wil, en het verlangen van Bril en van Weelden naar haar.
En wat nog niet meer.
Indertijd werd ook al DEF aangekondigd, het onvermijdelijke vervolg op het ABC. Dat zal er nu wel helemaal niet meer van komen. Maar wat heb ik uitgekeken naar dát boek.
Arbeidsvitaminen was mede door zijn anarchie ook zo’n lievelingsboek ooit, dat ik tot nu niet heb durven herlezen. Bovendien vergoelijkte het bestaan van dit boek de zo matige boeken die Martin Bril en Dirk van Weelden daarna ieder afzonderlijk zouden schrijven.
Van Weelden heb ik trouwens helemaal opgegeven, als schrijver.
Martin Bril rehabiliteerde zich pas in 1998 voor mij met de bundel Het Tekort. En toch denk ik dat Arbeidsvitaminen een grotere belofte aankondigde dan ooit gestand is gedaan. Al de pasteltinten van het latere werk zijn ook in dit boek te vinden, maar daarnaast is er nog zo veel meer. Zelfs al kan niet van elk stuk met zekerheid gezegd worden wie van de twee het in beginsel geschreven heeft, vaak ook kan dat namelijk wel.
Maar, onwillekeurig zal zeker meewegen dat Arbeidsvitaminen indertijd als een schok aankwam. Terwijl de latere Bril bijvoorbeeld zo veel heeft ontleend aan Amerikaanse giganten, als E.B. White, of Joseph Mitchell.
En die kende ik voor een groot deel al. Dat ze een Nederlandse navolger kregen, die het vervolgens allemaal nog weer op zijn eigen manier deed, leverde weliswaar soms prachtige columns op, maar nooit meer een complete verrassing.
RSS feeds