Envy ~ Joseph Epstein

► door: A.IJ. van den Berg

Joseph Epstein is een vreemde schrijver. Ik heb inmiddels honderden van zijn essays en columns opgeslagen in mijn digitale archief. En met genoegen. Maar zijn boeken doen me niets.

Epstein is eloquent en erudiet. Maar die kwaliteiten leveren vervolgens vooral schitterende zinnetjes op, en prachtige paragrafen. Tegelijk is het of hij nooit de lijn van zijn betoog kan vasthouden. Als er al een lijn te ontwaren valt. Epstein toont zich telkens weer de auteur van het uiterst geïnspireerde terzijde. En in een los artikel is zoiets geestig; op de lange baan pakt het werkelijk dodelijk vermoeiend uit.

Maar Envy was een lezing. Eén van de zeven lezingen die The New York Public Library organiseerde over de doodzonden. Voor elk daarvan werd een andere schrijver gevraagd.

Toch bleef Epstein onmiskenbaar Epstein. Ook in een lezing. Alleen al omdat hij zich allereerst begon af te vragen of die zeven klassieke doodzonden nog wel actueel waren — om vervolgens allerlei nieuwe zonden op te noemen.

Begrijp ik nu dus ook maar iets van wat Joseph Epstein had mee te delen over jaloezie, naijver, of ressentiment? Nee. Behalve dan dat hij dit de meest menselijke van alle doodzonden vindt; omdat niemand er volledig vrij van is. Het zou anders ook niet best wezen. Een verlangen om te zijn als een ander, of te hebben wat die heeft, kan een heel goede motivatie zijn om in beweging te komen.

Van dit boek houd ik daarom alleen een paar van die heerlijke terzijdes over. Zoals dat over het geïnstitutionaliseerde ressentiment onder academici. Want, wie zijn er vooral te vinden op de universiteiten, zo vraagt Epstein zich af. Dat zijn degenen die altijd zo goed leren konden, dat ze immer daarom geprezen werden. Hun hele schooltijd lang. Waardoor het klaslokaal voor hen alleen maar positieve herinneringen heeft; ja zelfs een omgeving is om te blijven hangen. Wat kan er veiliger of vertrouwder zijn. Maar o, wat wordt het leven zuur is het lesgeven na een paar jaar begint te vervelen. En wanneer al die stakkers van een medestudenten met hun zo matige cijfers vroeger inmiddels veel meer geld blijken te verdienen, in de boze buitenwereld…