Luisteraars! ~ Karel van het Reve
Voor mijn oordeel op het moment van lezen zou het niet horen uit te maken hoe lang ik een schrijver al ken. Toch is die kleuring er. Het kost zelfs tijd en vraagt afstand om deze vertekening te zien.
Zo waren in het werk van Karel van het Reve heel lang de boeken het belangrijkst waarvan ik het verschijnen nog bewust beleefd heb. Omdat alleen de aanschaf daarvan al vervolgens als een geschenk kon voelen. Want nieuwe rijkdom bracht.
Waren er ook nog de recensies door anderen direct na publicatie mee te pakken.
Omdat Van het Reve [1921 — 1999] zo veel eerder geboren werd dan ik schreef hij zijn belangrijkste werk lang voor mij dat opvallen zou. Ik hechtte door de pech van mijn late geboorte daarom lang grote waarde aan een bundel als deze, die hoogstens als een aardig bijboek is te beschouwen in het gehele werk.
Karel van het Reve sprak van 1979 tot 1991 elke maand — kon ook elke vier weken zijn, daar wilde hij af wezen — een radiocolumn uit voor de Nederlandse Wereldomroep.
Mede daarom was Luisteraars! een verrassing toen dit boek uitkwam. Niemand luistert hier naar de radio die voor landgenoten in den vreemde is bedoeld. Dus had Van het Reve onverwacht een heel schaduwoeuvre van columns geschreven waar geen mens van leek te hebben geweten.
In deze radiopraatjes had hij het bovendien niet zelden over onderwerpen die elders in zijn werk niet voorkomen.
Gesproken teksten komen weliswaar met het nadeel dat sommige zaken met enige nadruk moeten worden uitgesproken — anders kunnen ze de luisteraar zo makkelijk ontgaan. Maar voordelen zijn er dus ook. Wie een tekst niet nalezen kan, en geen aantekeningen maakt, onthoudt niet zo veel — een gegeven dat in het onderwijs nog altijd niet is doorgedrongen.
Dus vertelde Van het Reve bijvoorbeeld doodgemoedereerd weleens bloot van het strand naar zee te zijn gelopen — zij het dat hij daar de eerste keer behoorlijk wat schroom voor had moeten overwinnen; die toen niets anders dan een aangeleerde gewoonte was.
Zulke persoonlijke columns bleken ditmaal bij het herlezen overigens het interessantst; zij het niet om dat naaktlopen.
Maar als Karel van het Reve een actualiteit van toen uitlegde, om een ontwikkeling in Nederland te duiden voor landgenoten ver weg, is zo’n actualiteit ondertussen vaak al geschiedenis.
Bereed Van het Reve éen van zijn stokpaardjes, dan heeft hij daar elders vaak al beter en spitser over geschreven.
De persoonlijke verhalen beklijven daarentegen nog steeds. Zoals wanneer hij over de aanschaf spreekt van de grote Brockhaus-Efron encyclopedie, waar hij tijdens zijn studie Russisch zo zeer naar verlangde. Een aankoop die vervolgens amper van betekenis bleek te zijn toen Van het Reve de 86 delen decennia later eindelijk krijgen kon. Want er bestaat dus zoiets als ‘Het eeuwige te laat’.
Zelfs aan dromen kleeft een houdbaarheidsdatum.
Maar wie zijn dromen nooit vernieuwd wordt ongelukkig, lijkt me. Niet alles dat tot melancholie stemt, is even gezond.
RSS feeds