Zuivere schim in een vervuilde schepping ~ Rudy Kousbroek
Was E.M. Forster niet ooit naar Alexandrië gegaan, dan had de wereld misschien nooit gehoord van de dichter Kaváfis. Rudy Kousbroek noemt het feit terloops, in de essaybundel Een zuivere schim in een vervuilde schepping. En het gegeven zet hem toch ook nog tot mijmeren aan.
Hoeveel dichters zijn er die nooit het geluk smaakten om hun E.M. Forster te ontmoeten?
Ik wist dat niet, van die ontdekking door een buitenstaander. Zelfs al is er dat raadsel hoe het kan dat een in het Grieks dichtende man uit een Arabisch sprekend land overal in de wereld bekend zou worden.
Kousbroek was verder niet heel gul met feiten in zijn essays. Dit boek bevat drie opstellen, en wat reacties daar dan op. En eigenlijk geldt voor alle stukken dat ze bedoeld zijn voor een al ingevoerde lezer.
De kwaliteit van Kaváfis’ gedichten spreekt bijvoorbeeld voor zich. Die hoeft niet te worden uitgelegd.
In het eerste essay is Kousbroek in Alexandrië, op bedevaart naar de plaats waar enkele van de mooiste regels ooit uit de wereldliteratuur geschreven zijn. Alleen is dat huis van Kaváfis vijftig jaar later nauwelijks te vinden, en voelt hij zich een indringer als hij uiteindelijk het vroegere appartement binnentreedt van de dichter. Dat is dan een armoedig en vol pension.
Het tweede essay is ietwat polemisch. Voor Rudy Kousbroek stond buiten kijf dat Kaváfis’ homosexualiteit, en zijn kwetsbare positie daardoor, meeweegt in de poëzie. Literatuurwetenschappers en ook vertalers willen daar niet echt aan.
In het derde essay wordt op deze kwestie voortgeborduurd. Want, doe het gedachtenexperiment eens, en vervang de ‘hij’ die de vertalers in de liefdesgedichten introduceren nu eens overal een door ‘zij’. Vertoont het object van de begeerte, of eerder de herinnering, dan mannelijk of vrouwelijk gedrag?
Waarmee dus ook weer eens voor mij gold: ik kan beter Kaváfis zelf herlezen. Anderen zien polemiseren over bepaalde aspecten van zijn oeuvre maken die gedichten niet beter. Of toegankelijker.
Dus speelt de aloude kwestie weer eens. Ergens tussen feit en mening dringt zich de interpretatie op, van een ander. En die gaat niet altijd een even interessante richting uit.
[ wordt vervolgd ]
RSS feeds