Rabbit is Rich ~ John Updike

[Dit boeklogje is ook onderdeel van een serietje, dat hier begint]

Eén voordeel heeft het om een reeks romans te lezen over hetzelfde personage. Die man ken je inmiddels. En alle minieme veranderingen in zijn leven worden daardoor gezien.

Een nadeel is dat de schrijver er niet vanuit kan gaan dat elke lezer van het boek de hele reeks kent. Dus moest Updike telkens ook nogal wat back-story geven in de boeken.

Soms loste hij dat probleem wel heel elegant op, trouwens. Rabbit is Rich speelt zich af in 1979; een jaar dat de VS een brandstofcrisis beleefde. De prijzen aan de pomp zijn hoog. Maar omdat Rabbit Angstrom inmiddels Toyota-dealer is geworden — erfenisje van schoonpapa — en Toyota’s aardig zuiniger zijn dan de aloude Amerikaanse pooierbakken, gaat het hem goed.

Wel kan hij grappen dat hij nu nooit meer de stunt kan uithalen waarmee Rabbit, Run twintig jaar daarvoor opende. In de auto stappen, en de hele nacht doorrijden, om weg uit een huwelijk te komen, is niet iets om zo maar te doen in tijden van brandstofschaarste. Daar had hij op dat moment eerst nog flink voor moeten sparen.

Een constante in de boeken is verder dat er niet veel in gebeurt. Weliswaar beschrijven ze — anders dan Ulysses — niet het leven in éen dag. Maar heel veel meer tijd verstrijkt er nu ook weer niet tussen begin en einde van het boek. Zij het dat Updike gelukkig af en toe even vooruit springt.

In het eerste hoofdstuk van deze roman komt zoon Nelson, inmiddels tweeëntwintig, weer eens thuis, en neemt daarbij een vriendin mee; waar hij niet mee schijnt te neuken.

En thuis is dan het huis van Janice’s moeder. Rabbit Angstrom woont bij schoonmama in, en is nog altijd bij zijn eerste echtgenote. Ondanks alle problemen.

Het tweede hoofdstuk uit Rabbit is Rich gaat uiteindelijk eigenlijk over niets anders dan de vraag waarom zoon Nelson zo ongewoon gespannen en gesloten is. Hij moet al het hele boek zijn vader iets vertellen, maar durft dat niet.

Maar uiteindelijk komt het hoge woord er dan toch uit — wat ook niet anders kan, de komst van een nieuw personage plaatst hem simpelweg voor een fait accompli. En dan is de goede lezer ook meteen zichtbaar welke dwaalsporen Updike in het verhaal heeft aangebracht. Vele vragen hadden kunnen rijzen, door diens hints. Want was Nelson homo? Heeft hij de dood van iemand op zijn geweten, of een andere ramp veroorzaakt? Schopte hij een vrouw met kind?

Dus deugt het schrijven wel, alleen blijven de personages wat deprimerend. En hoewel ik tegenwoordig meer om het schrijven geef dan om de personages is me overduidelijk waarom deze romans me ruim twintig jaar terug ooit zo tegenstonden.

Het derde hoofdstuk van Rabbit is Rich bestaat dan weer voornamelijk uit twee massascènes. In de eerste trouwt zoon Nelson met zijn zwangere bruidje. In de tweede zijn Rabbit Angstrom en zijn Janice onder vrienden.

En Updike is bijzonder goed in massascènes. Misschien ken ik zelfs wel geen betere schrijver dan hij van dit materiaal. Want, probeer het maar eens interessant te houden om telkens heel verschillende mensen het woord te geven. Of maak maar eens heel subtiel duidelijk hoe de sfeer op zo’n bijeenkomst langzaam verandert; bijvoorbeeld omdat er meer drank in de aanwezigen komt.

Puur voor het verhaal van de roman zijn deze passages evenwel niet meer dan passen op de plaats; kleine golfjes bewegen er in vrijwel stilstaand water. Nu goed, van de Rabbit-tetralogie verwachten dat die veel ontwikkelingen zullen brengen, is uiteindelijk rijkelijk onnozel. Daarvoor is de hoofdpersoon een te passief personage.

Rabbit is Rich is alleen ook nog een vrij plotloos boek. Het is alsof Updike al tijdens het schrijven vast besloot om over tien jaar met nog een deeltje te komen in de reeks. En dat daarmee een heleboel aan verhaal wel wachten kon.

Ook in het vierde en vijfde hoofdstuk staat de hoge kwaliteit van de beschrijvingen nogal in contrast met het dunne verhaal.

Eigenlijk gebeuren er maar twee dingen. Ook zoon Nelson vlucht weg uit zijn huwelijk als zijn vrouw dreigt te bevallen — een handeling die de plot van de roman Rabbit, Run herhaalt. En Rabbit Angstrom gaat met zijn Janice en wat vrienden op luxevakantie.

Daarbij wordt dan openlijk van partner geruild.

En tijdens die sex vinden ook nog enige experimenten plaats.

Updike hoorde tot de generatie auteurs voor wie het ineens normaal werd om openlijk te schrijven over alles wat er in een mensenleven voorvalt. De openlijke censuur op sex en andere obsceniteiten in boeken viel weg. In die zin illustreert de hele Rabbit-reeks ook duidelijk hoe veel meer vrijheid er ontstond. Rabbit Run werd nog gecensureerd door de uitgever, in 1959. In Rabbit is Rich gaat een heel boekdeel uiteindelijk over niets anders dan sex.

Maar de tijden zijn nu nog weer anders dan toen, en om éen of andere reden wekken al die uitgebreide erotische passages in zijn romans nu toch vooral verveling op. Bij mij althans. Maar gezien de populariteit momenteel van fanfic als Fifty Shades of Grey sta ik daar alleen in.

[wordt vervolgd]