Founding Fish ~ John McPhee

► door: A.IJ. van den Berg

Er bestaat ook een ingekorte versie van dit boek, met de titel The American Shad. Misschien moet ik nog eens onderzoeken welke hoofdstukken daar precies instaan. Het is namelijk erg begrijpelijk om The Founding Fish in te korten. Tegelijk belooft de titel van die compacte versie niet veel goeds.

The Founding Fish lijdt in de eerste helft in het enorme euvel dat het telkens te veel over hetzelfde gaat voor de lezer die McPhee leest om McPhee, en niet om zijn onderwerp. Ik heb niets met hobbyvisserij. Dat blijkt ditmaal een niet geringe handicap te zijn, terwijl de kracht van John McPhee normaal nu juist is dat hij zo interessant schrijft over schijnbaar onnoemlijk saaie thema’s.

Sinds de eerste lezing, jaren terug, me danig teleurstelde, luidt mijn samenvatting van dit boek wat geringschattend: John McPhee gaat van werkelijk elk pisriviertje aan de Amerikaanse Oostkust na of er shad in voorkomt.

Die shad heet in het Nederlands trouwens elft, en komt in Europa nauwelijks meer voor.

De elft is dan weer nauwe familie van de haring, en heet in sommige dialecten ook wel koningsharing vanwege zijn grootte. Bijzonder aan het beest is dat het in zijn eerste levensjaren regelmatig van zoet rivierwater naar zee verhuisd, en dan weer terugkomt om te paaien. In die zin is de vis te vergelijken met de zalm, en ook weer helemaal niet. McPhee doet zijn best om tot in het treurigste detail uit te leggen wat er nu uniek is aan de elft.

Daaruit begrijp ik dan vooral dat zwaar voor hem meeweegt dat de vis zo moeilijk te vangen is met hengel en haak.

Dit boek werd tijdens mijn tweede lezing nu gered door de cultuurgeschiedenis erin. Interessant is bijvoorbeeld dat al heel vroeg aan behoud van de soort werd gedaan, op sommige plekken. Er was lang geleden al sprake van overbevissing. Boeiend vind ik ook de beschrijvingen van de plaats die vis innam in het Amerikaanse menu. Zo nam de populariteit van de shad als volksvoedsel enorm snel af in de jaren dertig van de vorige eeuw, waarschijnlijk omdat de vis toen ineens te gratig werd gevonden.

Goed, dat is dan een feitje dat me misschien nog even bijblijft. En ook is wel aardig om te weten dat vissen door biologen altijd naar links kijkend worden afgebeeld, zoals op de kaft van dit boek gebeurde. Maar het is tekenend dat mij dit verteld moet worden. Alleen wie nooit naar afbeeldingen van vissen kijkt, weet zoiets niet.