Control of Nature ~ John McPhee

► door: A.IJ. van den Berg

Voor de vaste volgers van boeklog wordt het saai. Ik las weer eens een boek van John McPhee, en vind het opnieuw nodig dit bij iedereen aan te bevelen. Al denk ik ook dat niet alleen het lezen van dit boek volstaat. Ik heb tenminste nogal wat tijd besteed om bijvoorbeeld via Google Earth de plaatsen te onderzoeken die McPhee beschrijft in dit boek.

The Control of Nature gaat erover wat er gebeurt als mensen zich permanent vestigen in een gebied waar grote risico’s op natuurrampen bestaan. Voor elke Nederlander die achter een dijk woont, is dit een wel bekend gegeven. Op een zeker moment wordt belangrijk dat de mensen ergens kunnen blijven wonen, vanwege hun handel en nijverheid, en andere gewichtige zaken. Dan moet ineens de natuur zich maar aanpassen. En zoals Matthijs van Boxsel al schreef, daarmee wordt een zekere domheid geïnstitutionaliseerd.

McPhee beschrijft drie regio’s in dit boek.

Zijn eerste reportage gaat over de Mississipi-delta, en alle aanpassingen die er nodig zijn om de rivier zo te laten stromen als die stroomt. Zonder ingrepen was waarschijnlijk de zijrivier de Atchafalaya al de hoofdstroom geworden, en had de riverdelta zich 400 mijl naar het westen verplaatst. Tegelijk zorgen alle aanpassingen aan de Mississipi ervoor dat de rivierdijken in bijvoorbeeld New Orleans steeds hoger moeten worden. De rivier heeft door alle menselijke ingrepen stroomopwaarts geen ruimte meer om extra regenval te verwerken. Het waterpeil kan daardoor soms erg snel stijgen. McPhee lukt het heel goed om aan te geven waarom sommige van die merkwaardige keuzes gemaakt zijn zoals ze gemaakt zijn, en waarom die ook verdedigd kunnen worden.

De tweede reportage uit dit boek vond ik het boeiendst. Misschien omdat die over een soort natuurgeweld gaat dat hier niet voorkomt. McPhee reconstrueert daarin een grote vulkaanuitbarsting uit 1973, op het eilandje Heimaey, onder IJsland. De grote lavastromen bedreigen zowel het stadje Vestmannaeyjar als de bijbehorende haven. En dan besluit éen man om te kijken of die muur van lava te stoppen is door daar een waterslang op te richten.

De langste reportage gaat over Los Angeles. De paradox is daar dat mensen daar het liefst op hoger gelegen stukken van de stad willen wonen, vanwege het uitzicht en de schonere lucht. Tegelijk zijn er weinig plaatsen gevaarlijker. De natuurlijke buitengrens van de stad wordt gevormd door de San Gabriel-bergen, en die zijn steil, en extreem bros. Bovendien worden delen van de bosgrond daar na een brand waterafstotend, waardoor de lagen daarboven heel makkelijk kunnen gaan schuiven. Dus kan er na hevige regenval zo maar een lawine aan slurry naar beneden komen, die hele huizen meeneemt. Alleen gaan er soms jaren voorbij zonder dat er iets gebeurt, zodat de bewoners daarboven zich ten onterechte veilig kunnen voelen.

Zoals altijd lukt het McPhee meesterlijk om persoonlijke verhalen te mengen met soms uiterst technische details. En weinig is voor mij prettiger dan om goed schrijven gecombineerd te zien met drama en materiaal dat ook de nerd in mij tevreden stelt.